Znaczenie rehabilitacji w trakcie i po leczeniu onkologicznym

 

Rehabilitacja onkologiczna obejmuje wiele działań zmierzających do przywrócenia i uzyskania sprawności psychofizycznej, społecznej, zawodowej. Ważne jest zwrócenie uwagi także na aspekt pełnienia ról życiowych. Mimo ograniczeń, które stawia choroba, wszystkim osobom leczonym z powodu nowotworów złośliwych i pacjentom w każdym wieku już po zakończonym leczeniu onkologicznym, rehabilitacja przywraca siłę, nadzieję i wiarę we własne możliwości, we własną sprawczość i aktywność. Rehabilitacja jako taka powinna być procesem powszechnym i wprowadzanym od samego początku leczenia onkologicznego. Wczesny początek rehabilitacji, a także realizowanie jej w sposób ciągły w okresie szpitalnym, ambulatoryjnym i kontynuacji w warunkach domowych, daje możliwości stopniowania kontroli nad przywracaniem harmonii ciała i psychiki. Rehabilitacja powinna również kompleksowo uwzględniać potrzeby zdrowotne, społeczne i zawodowe. Rehabilitacja onkologiczna musi wręcz obejmować wszystkich ludzi leczonych z powodu choroby nowotworowej, niezależnie od rodzaju nowotworu złośliwego i stopnia jego zaawansowania, w każdej fazie choroby, a także na każdym etapie jej leczenia, niezależnie od stosowanej metody. Musi obejmować etap szpitalny chorych leczonych metodami chirurgicznymi, radioterapią i chemioterapią oraz etap ambulatoryjny, kiedy pacjent kontroluje wyniki badań i poddaje ocenie własną kondycję i możliwości psychofizyczne.

 

Osłabienie aktywności ruchowej, stagnacja, unikanie wysiłku, powodują ograniczenia w organizmie człowieka. To przekłada się na zmniejszenie możliwości wykonywania działań

fizycznych i powoduje upośledzenie sprawności fizycznej niezbędnej do wykonywania codziennych czynności. Prowadzi to do stronienia od aktywności i poszukiwanie nadmiernego odpoczynku, co po pewnym czasie nasila objawy zmęczenia. W dalszej konsekwencji pojawia się izolacja, unikanie kontaktów społecznych, osłabienie motywacji, by być niezależnym, aktywnym i chcącym całkowicie stanowić o sobie. Choroba nowotworowa, cały proces leczenia i każde jego następstwo, to bardzo silny bodziec - stresor, który może powodować niekorzystne zmiany w psychice pacjenta i zaburzenia emocjonalne, m.in.: lęk, niepokój, depresję, drażliwość, wybuchowość, unikanie i niską samoocenę. Osoby wspierające chorujących bliskich, widzą na kolejnych etapach leczenia, jak chorzy mogą się zachowywać – np. nieadekwatnie do sytuacji, reagując niezwykle emocjonalnie w stosunku do drobnych obaw, czy niepowodzeń. Psychofizyczne następstwa leczenia chorób nowotworowych są przyczyną pogorszenia jakości życia. Taki stan może przyczynić się do istotnego wpływu i obniżenia wyników leczenia nowotworu, uniemożliwiając niejednokrotnie powrót do pełnej aktywności życiowej. Zadaniem rehabilitacji onkologicznej jest zatem zapobieganie psychofizycznym następstwom choroby i jej leczenia. Zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, polega to na przywracaniu prawidłowej czynności całego ciała i jego poszczególnych układów, harmonizowanie ekspresji emocjonalnej i reakcji psychicznych, łagodzenie objawów stresu pourazowego. Wszystko to zmierza do poprawy jakości życia pacjenta w trakcie i po leczeniu. Rehabilitacja onkologiczna ma bardzo ważne znaczenie w zapobieganiu nieprawidłowym relacjom społecznym i przywracaniu w pacjentach motywacji do pełnienia nadal swoich życiowych ról zawodowych i społecznych. Przyczynia się do integracji i adaptacji osób leczonych z powodu nowotworów złośliwych do środowisk z których wyszli, w których trwało leczenie onkologiczne i do których wracają po zakończonym leczeniu. W każdym przypadku stosuje się te same metody rehabilitacji, zmianie ulega tylko jej cel. To działanie prowadzone od czynnika profilaktycznego, poprzez leczniczy, do łagodzącego skutki i objawy leczenia. Dzięki systematycznym ćwiczeniom fizycznym organizm ma szansę zyskać większą liczbę komórek odpornościowych i ich zdrową aktywność, co może korzystnie wpływać na zmniejszenie ryzyka infekcji i ograniczy ryzyko nawrotu choroby nowotworowej. Dzięki dbałości o sferę psychiczną, we współpracy z psychologiem lub psychoonkologiem, pacjent może systematyzować podczas leczenia kolejno następujące wydarzenia związane z nim związane, uaktywniając w sobie całe spektrum przeżyć emocjonalnych. Po leczeniu natomiast praca psychologiczna pacjenta z terapeutą może służyć konsolidowaniu, czyli działaniu prowadzonemu w celu uzyskania wewnętrznej spójności uczuć, stanów emocjonalnych i obieranych na nowo perspektyw. Ćwiczenia fizyczne, nawet te najdrobniejsze, powodują obniżenie poziomu depresji, lęku i obaw, mówiących o tym - „co się ze mną stanie po zakończonym leczeniu?”. Ćwiczenia usprawniające wywołują również wzrost poczucia szczęścia i zadowolenia z siebie. Poprawa samooceny i kontrola uczuć oraz zachowań, a ostatecznie także jakości życia, staną się efektem końcowym realizowanej rehabilitacji.

 

 

 

Tekst: Joanna Pruban, psycholog, pedagog, specjalista psychoonkologii. Na co dzień pracuje z pacjentami chorymi onkologicznie i ich rodzinami w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie.